 |
Giống như con người, cá heo cũng nói chuyện với con của chúng theo một cách đặc biệt. Ảnh: Shutterstock. |
Loài cá heo mũi chai Akekamai và Phoenix, được ông Louis Herman nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm động vật có vú ở biển Hawaii, đã thể hiện khả năng đáng chú ý để hiểu cú pháp lời nói của con người. Ví dụ, chúng đã phân biệt và thực hiện chính xác các mệnh lệnh như “đặt bóng vào vòng” hay “đặt vòng vào bóng”.
Tuy nhiên, gần đây, các nhà sinh học biển đã có một khám phá đáng kinh ngạc khác: Hóa ra cá heo cũng nói chuyện với đàn con của chúng theo một cách đặc biệt giống như con người. Hay nói một cách đơn giản hơn là chúng cũng nói ngọng, bắt chước giọng trẻ con để nựng con.
Con người đã làm điều đó khi bắt chước giọng nói ngọng líu lô để nói với em bé. Tất nhiên, cá heo không nói như vậy, chúng sử dụng nhiều cách kết hợp khác nhau giữa tiếng lách cách, tiếng kêu và tiếng huýt sáo để giao tiếp với những đứa con của mình.
Những tín hiệu này đã được Laela Sayig, nhà động vật học tại Viện Hải dương học Woods Hole (Mỹ), nghiên cứu trong hơn 30 năm. Cô là người quản lý chương trình nghiên cứu cá heo hoang dã lâu nhất thế giới.
Nhóm của cô đã làm việc tại Vịnh Sarasota trên bán đảo Florida từ năm 1986, các nhà khoa học thường xuyên bắt những con cá heo mũi chai này, kiểm tra sức khỏe và ghi âm tiếng gọi của chúng trước khi thả chúng xuống biển.
Đôi khi các nhà sinh vật học bắt gặp những con cá heo mẹ giao tiếp với cá heo con. Trải qua 34 năm nghiên cứu, họ đã thực hiện được 19 đoạn ghi âm các "cuộc trò chuyện" của cá heo mẹ với đàn con.
Gần đây, một trong những nhân viên phòng thí nghiệm Nicole El Haddad đã quyết định phân tích sự lặp đi lặp lại này và đưa ra một kết luận đáng ngạc nhiên: Cá heo mẹ đã thay đổi phạm vi âm thanh mà chúng tạo ra giống như cách các bà mẹ của chúng ta phát ra “tiếng ngọng nghịu trẻ con” trong khi giao tiếp với bé.
Laela Sayig cho biết: “Chúng tôi rất ngạc nhiên về mức độ nhất quán của hiệu ứng này. Chúng tôi đã quen với việc tìm kiếm các mẫu yếu trong dữ liệu lộn xộn. Nhưng trong nghiên cứu này, tất cả những cá heo mẹ, không có ngoại lệ, đã thay đổi tiếng huýt sáo đặc trưng của mình khi 'nói chuyện' với cá heo con.
Nếu hai loài sinh vật, cách nhau hàng triệu năm tiến hóa mà vẫn giữ được 'ngôn ngữ của cha mẹ' đặc biệt này, thì nó sẽ thực hiện một số chức năng quan trọng. Nhưng đó là cái gì?".
Hiện chưa có sự thống nhất giữa các nhà khoa học về tiếng nói ngọng nghịu, bập bẹ trẻ con mà cha mẹ thường sử dụng khi giao tiếp với trẻ nhỏ. Một số người mong muốn loại bỏ tật nói ngọng dễ thương này.
Họ cho rằng trẻ em nên làm quen với cách nói bình thường của người lớn ngay từ khi còn rất nhỏ. Bởi vì, sau khi nghe cha mẹ bóp méo ngôn ngữ, những đứa trẻ cũng sẽ bị rối loạn ngôn ngữ nghiêm trọng và phải đến gặp bác sĩ trị liệu ngôn ngữ.
Còn những người khác thì lại cho rằng “ngôn ngữ của cha mẹ” hoàn toàn không phải là những câu từ lộn xộn. Hãy bắt đầu với thực tế là cách nói chuyện "bập bẹ, ngọng nghịu líu lô" được các bậc cha mẹ ở mọi nơi trên thế giới sử dụng khi giao tiếp với các bé.
Năm 2007, các nhà tâm lý học Greg Bryant và Clark Barrett từ Đại học California đã tiến hành một thí nghiệm thú vị: Họ ghi lại cuộc trò chuyện của các bà mẹ có quốc tịch khác nhau với con của họ và với người lớn. Sau đó họ đưa bản ghi âm này cho cư dân của một ngôi làng hẻo lánh ở Ecuador nghe. Những người này đã xác định rõ ràng những trường hợp các bà mẹ đã sử dụng "ngôn ngữ của cha mẹ".
Những người ủng hộ việc sử dụng các cách diễn đạt “tình cảm” giải thích rằng: việc thay đổi ngữ điệu, nhấn mạnh vào các nguyên âm, tông giọng cao hơn, rút ngắn từ và đơn giản hóa cấu trúc lời nói sẽ giúp trẻ học nói tốt hơn.
Ở trẻ sơ sinh, bộ não của trẻ vẫn đang được hình thành, theo một số ước tính, có khoảng 700 khớp thần kinh mới (kết nối nơ-ron thần kinh) được hình thành mỗi giây. Bản thân em bé chỉ có thể truyền đạt những mong muốn và vấn đề của mình với thế giới bên ngoài với sự trợ giúp của tiếng khóc.
Và một “giọng nói đặc biệt” như vậy giúp đứa trẻ dễ hiểu hơn trong dòng âm thanh đơn điệu xung quanh và hiểu được rằng người ta đang giao tiếp với nó. Đây là cách thiết lập mối liên hệ giữa em bé và người chăm sóc em.
Hơn nữa, não của một đứa trẻ chưa biết nói sẽ phản ứng tốt nhất với âm thanh theo kiểu giọng nói này.
Nhà tâm lý học Eric Thiessen của Đại học Carnegie Mellon cung cấp dữ liệu đáng kinh ngạc rằng những đứa trẻ được giao tiếp với mẹ nói ngọng khi còn nhỏ sẽ nhớ từ mới nhanh hơn nhiều so với những đứa trẻ mà mẹ nói chuyện với chúng như nói với người lớn.
Nói chung, ở giai đoạn phát triển ban đầu, việc nói ngọng nghịu dường như thậm chí còn hữu ích. Nhưng sau khi trẻ được 4 tuổi, tốt hơn hết là đừng lạm dụng “kiểu nựng trẻ con”, các nhà tâm lý học trẻ em cho biết.
Nếu “ngôn ngữ của cha mẹ” có liên quan đến những sắc thái tinh tế như vậy trong quá trình phát triển trí thông minh của trẻ, thì hóa ra trí thông minh của cá heo có thể so sánh với trí thông minh của con người? Và nếu như vậy, thì thật tệ khi chúng ta đối xử với anh em của mình như thế nào? Ví dụ, cho đến nay ở Liên minh châu Âu, chỉ mới có 14 trong số 27 quốc gia tuyên bố cấm nuôi nhốt cá heo.
